Ayran kasabasi tarihi
GELİŞİM
Ayran Beldesi’ndeki ilk yerleşim, beldenin hemen güneyinde, akarsu kıyılarında başlamış, gittikçe vadiye ve yamaçlara doğru yayılmıştır. Bu belirli mimari öneme sahip yapı karakteristiği olan dokuların bulunduğu yapı ünitelerinden de anlaşabilmektedir.
Eski adı Ayıran olan Belde, Halfeti’ye bağlı 500-600 nüfuslu bir yerleşmeydi. Halfeti’nin 1954 yılında ilçe olarak Şanlıurfa’ya bağlanmasından sonra Ayran Köyü, Birecik İlçe sınırları içine alınmıştır. Belde, Halfeti yolu üzerinde bulunması ve çevre köy ve diğer yerleşmelere yeni yolların açılmasıyla birlikte, nüfus ve ekonomik yönden gelişmeye başlamış ve 1970 yılında 2161 nüfus ile belediye olmuştur.
TARİHSEL ÇEVRE
Bugünkü Cumhuriyet Mahallesi Camisi merkez olmak üzere bunun etrafındaki yapı adaları Beldenin en eski yerleşim bölgesidir. Buralarda yapılan bir, iki katlı yapılar sık bir doku halinde yoğunlaşmış ve evler, yer yer avlular ile bölünmüştür. Sokaklar çok dar ve evlerin avlu duvarları ile kapalı geçitler halindedir.
Beldede tescil edilmiş tarihi eser yoktur.
AYRAN BELDESİNİN GENEL TANITIMI VE YERİ
Ayran’ın Türkiye ve Bölge İçindeki Yeri
Ayran Şanlıurfa İli’nin Birecik İlçesi’ne bağlı bir Beldedir. 58.907 ( 1990) nüfuslu Birecik İlçesi Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin güneybatısındadır. Ayran Beldesinin kuzeyinde Bulaklı, güneyinde Çiftlik ve Bağlarbaşı, batısında Kavaklıca bulunur. Belde, Şanlıurfa İli’nin batısında yer alır
1970 yılında belediye olan Ayran’ın, 2000 nüfusu 3,0821’dir. Belde, Pınarbaşı ve Cumhuriyet mahallelerinde oluşmaktadır.
Çevre yerleşmelere olan uzaklığı ise: Akçakale 182 km., Suruç 69 km., Halfeti 31,5 km. ve Nizip 43 km.dir.
Ayran Beldesi’nin karayolu bağlantısı, uluslar arası E 90 karayolunun Gaziantep – Şanlıurfa arasında kalan kesiminde bulunan Birecik’e ulaşan 16 km.lik asfalt yol ile sağlanmaktadır.
Ayran Beldesinin Ekonomik Yapısı
Ayran Beldesi’nin ekonomik yapısı tamamen tarım ve yurt dışında çalışan Ayranlıların gönderdikleri paraya dayanmaktadır. Tarımda fıstık ve zeytin pazara yönelik, bağ, bahçe kendi gereksinimlerine yöneliktir.
Beldede faal nüfus oranı % 52,51 olmasına karşın, çalışan nüfus oranı % 24,29’dur. Yani işsizlik oranı %50’nin üzerindedir. Çalışanların sektörel dağılımı ise; Tarım %86.63, Hizmetler % 6.69, Ticaret % 3.42, İnşaat % 1.63, Ulaştırma % 1.49 ve K. Sanatlar % 0.15’dir.
|
|
1970 |
1975 |
1980 |
1985 |
1990 |
2000 |
Mesafe |
BAĞLARBAŞI |
1515 |
1447 |
1658 |
1870 |
2011 |
1781 |
6 |
ÇİFTLİK |
745 |
862 |
809 |
936 |
938 |
885 |
7,5 |
DORUCAK |
1511 |
662 |
698 |
733 |
774 |
171 |
4 |
GEÇİTTEPE |
244 |
156 |
151 |
14 |
168 |
165 |
16.5 |
KESKİNCE |
804 |
841 |
1131 |
1427 |
1316 |
202 |
17 |
BULAKLI |
403 |
435 |
412 |
389 |
356 |
340 |
5.5 |
KAVAKLICA |
605 |
522 |
552 |
582 |
591 |
569 |
9 |
YEŞİLÖZEN |
1234 |
1092 |
1260 |
1428 |
1354 |
1351 |
18.5 |
AYRAN |
2161 |
1896 |
2023 |
2398 |
2588 |
1463 |
- |
Tablo 2: Ayran Beldesi Yakın Çevresindeki Kırsal Yerleşmelerin Nüfusları ve Belde’ye Uzaklıkları
Ayran’ın Önemli Ulaşım Akslarına Uzaklıkları
Ayran Beldesi’ne ulaşan çeşidi olan karayollarından bazılarına mesafeleri şöyledir :
- Gaziantep-Şanlıurfa arasındaki kentler arası E 90
Nolu Karayolu’na 16 km.’dir.
- Gaziantep-Kilis arasındaki kentler arası 217 Nolu Karayolu’na 85 km.’dir.
- Gaziantep-Besni arasındaki kentler arası 650 Nolu Karayolu’na 83 km.’dir.
- Şanlıurfa-Hilvan arasındaki kentler arası E 99 Nolu Karayolu’na 101 km.’dir
- Adıyaman-Siverek arasındaki kentle rarası 360 Nolu Karayolu’na 234 km. ‘dir.
Ayran’ın Etki Alanı ve Etkilenme Alanı
Ayran Beldesi 2. kademe merkez özelliğindedir. Fakat, ülke genelinde 2. kademe merkezlerle kıyaslandığında nüfusunun diğer merkezlerden düşük olduğu dikkati çeker. Ayran Beldesi’nin, etkisi altında bulundurduğu yerleşim yoktur.
Ayran Beldesi, 3. kademe merkez olan Birecik İlçesi’nin etkisi altındadır. Birecik ile günlük ve haftalık ticaret ilişkisi vardır.
Ayran Beldesi, 4. kademe merkez olan Şanlıurfa İli, 6. kademe merkez olan Gaziantep ilinin 6. kademe ve 5. kademede ve 7. kademe merkez olan İstanbul’un etkisi altındadır.
FİZİKSEL YAPI-ÇEVRESEL KAYNAKLAR
İklim Verileri
Ayran Beldesi tipik karasal iklim egemenliği altındadır. Bu iklimin özelliği gece gündüz ve yaz kış sıcaklık ortalamalarında büyük farklılıklar göstermesidir. Ayran Beldesi’nde meteoroloji istasyonu olmadığından Şanlıurfa ili meteoroloji verileri kullanılmıştır. Karlı ve donlu günler sayısı azdır. Yazlar sıcak, kışlar kurak geçer. Yıllık yağış miktarı oldukça düşüktür.
Yıllık sıcaklık ortalaması 180 C, yıllık yağış miktarı 461.9 mm, ortalama nisbi nem % 48, ortalama aktüel basınç 968 mb. ve ortalama güneşlenme süresi 8 saat 37 dakikadır.
Ortalama rüzgar hızı 2.8 m/sn’dir. Toplam 3285 kez esen kuzeybatı (karayel) ve yılda 3180 kez esen batı ( günbatısı) rüzgarları hakim rüzgarlardır. Buna karşılık en hızlı esen rüzgar doğu ( gündoğusu) rüzgardır. Yılda toplam 1066 kez esen bu rüzgarın hızı 29 m/sn’ye ulaşmaktadır.
Yörede yapılan tespitlere göre hakim rüzgar yönü kuzeybatıdır.
Deprem Durumu
İnceleme alanı, Bayındırlık Bakanlığı Türkiye Deprem Bölgeleri Haritası’na göre IV. Derece Deprem Bölgesi sınırlarında kalmaktadır. Yerleşmede deprem tarihçesi içinde bilinen büyük bir sarsıntı bulunmaktadır. Ancak yine de yapılaşma esnasında deprem yönetmeliklerine uygun koşullar sağlanmalıdır.
Topoğrafya
Ayran Beldesi dalgalı bir arazide kurulmuştur. Batıdan doğuya yükselen ve 350-490 m. kotları arasındaki bölgede yer alır. Arazinin eğimi Belde’nin güneybatısındaki kısmında % 0-10, diğer kısmında ise % 10-20’dir. Doku dışındaki etüd alanında güneyde eğim artmakta, % 20-30 ve % 30’un üzerindeki araziler güney ve kuzeyde dere yataklarının bulunduğu yerlerde yoğunlaşmaktadır. 386 Ha.’lık etüd alanının 52.5 Ha.’lık kısmı % 21-30, 51 Ha.’lık kısmı ise kullanılmayacak alan olan % 30’un üzerindeki eğime sahiptir. Diğer alanlarda eğim % 0-10 ve 11-20 arasında değişmektedir.
Genel Bitki Örtüsü
Ayran Belde’sinin halihazır harita içindeki toplam alanı 386 ha.’dır. Bu alanın arazi kullanma dağılımı ise şu şekildedir:
Fıstıklık 268.2 ha.
Ağaçlık Alan 66.7 ha.
Meskun Alan 43.6 ha.
Dere Yüzeyi 7.5 ha.
Toplam 386.0 ha.
Jeolojik Durum
Bölgesel Jeoloji
Belde ve çevresinde genelde genç çökellerden oluşmuş bir jeolojik istif düzeyi yüzeylenmektedir. Temelde Paleosen yaşlı daha çok marn ve tebeşirli marn içeren bir istif ve onun üzerinde Eosen’in daha çok kireçtaşlarıyla temsil olunan birimi, batıda ise daha üst seviyeleri oluşturan ve yine tebeşirli kalkerlerin yaygın olduğu Miyosen çökelleri bulunmaktadır.
Bu genel yağılımı üzerinde ise Fırat Nehri’nin oluşturduğu kuzey güney uzanımlı bir hat şeklinde dağılım gösteren alüvyonlar yer alır. Yörede yüzeyleşen Eosen istifi geniş anlamda Midyat-Germav kireçtaşlarının uzanımı şeklindedir. Bölgede ise Paleosen-Eosen istifine, genel olarak Birecik formasyonu adlanması yapılmaktadır. Bu birim geçişi bir ilişkisi içerisinde olup, litolojik karekterleri değişkenlik göstermektedir.
Lokal Jeolojik
İnceleme alanında yukarıda tanımı yapılan Paleosen-Eosen istifinin alt seviyelerini oluşturan Paleosen birimleri yüzeylenmektedir. Bu istif marn, tebeşirli marn, kiltaşı ve marnlı kalkerden oluşmaktadır. Kil ve karbonat oranları tedricen ve her seviyede değişmektedir. Ancak belde ve yakın civarda Eosen kalkerlerine rastlanmamıştır. Yine Belde ve çevresinde alüvüvyonel istif de mevcut değildir. Yalnızca Paleosen biriminin üst kesimlerde atmosferik koşullarda ayrışması ve tarımsal işlemler sonucu oluşan bir bitkisel toprak örtüsü mevcuttur. Bu örtü ise 0-2 m. arasında değişmekte olup, doğrudan kaya yüzeyleşmesinden söz etmek mümkündür.
AYRAN BELDESİ’NİN TABİİ GÜZELLİĞİ VE GELECEĞİ
Belde eskiden beri Birecik ve çevre ilçelerin mesire yeri olmuştur.
Belli mesire yerleri, Birecik Baraj Gölü alanı içine girmeden önce hafta sonu dinlenmek ve hafta sonu aile efradıyla geçirmek isteyenlerin mekânı olmuştur.
Aşk Pınarı diye adlandırılan bölge yaklaşık bir kilometre uzunluğunda, her tarafı ağaçlarla kaplı, yemyeşil bir vadi görünümünde olup piknik için ideal bir yer olarak kullanılmakta idi. Ancak Aşk Pınarı bölgesinin göl alanı içinde kalması Ayran Beldesini bu yönde olumsuz olarak etkilemiştir.
Tabi ki planlı bir çalışma ile bunun telafisi mümkündür. Halen bazı düzenlemeler ve ağaçlandırma çalışmalarına girilerek eski konumunu yakalama fırsatı vardır. Bu konuda göl alanının beraberinde getirdiği avantajlarda vardır.
Göl alanının tabii güzelliği, bahsettiğimiz çalışmalar sonucunda, hem eskisi gibi Birecik’in en önemli mesire ve tatil merkezi yeri olması mümkündür ve kaçınılmazdır. Bunu Ayran beldesi kendi öz kaynağı olan insanları ile Almanya’da çok sayıda bulunan ayranlıların ekonomik gücüyle gerçekleştirebilir. Bu ekonomik gücü kullanırken göl alanının su sporlarına uygunluğu göz ardı edilmemelidir.
Ilıman iklimi olan Ayran Beldesi sadece su sporunda bile bir cazibe merkezi haline getirebilir.
Ayran Beldesi’nin bu tür yatırımlara yönelik Fizikî kapasite yani ikâmet konusunda aslında potansiyeli mevcuttur. Beldede çok sayıda bulunan boş binalar vardır. Bu binaların önemli bir bölüme dayalı döşeli olup yıldızlı oteller ayarındadır.
Yapılacak tek şey çevre düzenlenmesi ve tanıtım, bunların gerçekleşebilmesi halinde bölgeye gerek ekonomik, gerekse kültürel kalkınma da önemli bir katkı sağlayacaktır.
http://www.Pimp-Text.com/ - Pimp Text